Regulacja emocji

Emocje stanowią niezwykle istotny aspekt psychiki oraz życia człowieka. Pełnią one bowiem funkcje informacyjne, pozwalając wydedukować, czy nasze działania są dla nas korzystne, a także ostrzegają nas przed niebezpieczeństwem (Cash, 2019, s.120). Reeve (2009) definiuje emocje jako krótkotrwałe zjawiska, które pomagają nam zaadaptować się do wyzwań oraz możliwości, które napotykamy w życiu codziennym (s. 301). Różnorodne aspekty i komponenty emocji obejmują między innymi: uczucia, pobudzenie fizjologiczne, komponenty społeczno-ekspresyjne, jak i poczucie celu (Mohiyeddini i in., 2013, s. 437). Kluczem w odniesieniu do owych komponentów jest bowiem umiejętność ich regulacji oraz kontroli – tak, by mogły ze sobą współgrać, a w konsekwencji, stawać się adaptacyjne.

Regulację emocji określić można jako „proces inicjujący, modelujący i podtrzymujący doświadczanie emocji oraz operacji poznawczych i zachowań związanych z tym doświadczeniem” (Strelau, 1999, s. 564). Oznacza to, że emocje mogą być regulowane na różnych poziomach – zarówno wtedy, gdy emocje już wystąpiły, jak i wtedy, gdy się już nie pojawiają. Co więcej, procesy regulacji emocji mogą przebiegać zarówno w sposób nieuświadomiony oraz automatyczny, jak i podmiotowy (Strelau, 1999, s. 564). Jednym z przykładów automatycznej regulacji emocji stanowi działanie mechanizmów biologicznych. Układ nerwowy człowieka broni się przed zbyt długotrwałym i intensywnym pobudzeniem poprzez aktywowanie ośrodków układu limbicznego, które hamują emocje (Strelau, 1999, s. 565). W wielu sytuacjach człowiek jest natomiast zdolny do intencjonalnego i świadomego zarządzania własnymi emocjami oraz wpływania na nie poprzez reakcje oraz mechanizmy samokontroli, za pomocą których jest w stanie osiągnąć zachowanie zgodne z akceptowanymi standardami wewnętrznymi (czyli własnymi) lub standardami zewnętrznymi (na przykład aprobowanymi społecznie) (Strelau, 1999, s. 566).

Procesy regulacji emocji mogą mieć miejsce podczas całego procesu powstawania emocji – od samego bodźca emocjonalnego, do pełnej reakcji emocjonalnej (za: Mohiyeddini i in., 2013, s. 440). James (1984) opisuje powstawanie emocji jako proces składający się z 5 kolejnych kroków, z których pierwszym jest postrzeganie bodźca emocjonalnego. Na tym etapie, dana osoba może dokonywać procesu regulacji emocji na przykład przy pomocy prowokowania lub unikania danych sytuacji, miejsc, czy osób, które powodują dane emocje. Kolejnym elementem jest ocena bodźca emocjonalnego w kategoriach takich, jak ważność, wyzwanie, możliwości, zagrożenie, i inne. Przykładowo, trudności podczas egzaminu mogą zostać zarówno zinterpretowane jako motywacja do działania i powodować kolejne myśli: „ten egzamin jest dla mnie wielką szansą, jestem dobrze przygotowana i z pewnością sobie poradzę”. Te same trudności mogą z kolei zostać zinternalizowane jako zagrożenie, gdzie dominują myśli takie, jak: „na pewno przygotowałam się niewystarczająco, nigdy nie daję rady, teraz też tak będzie”. Trzecim etapem są behawioralne i/lub psychologiczne skłonności do reakcji na wspomniany wcześniej bodziec. Czwarty krok procesu stanowi modyfikację tendencji do emocjonalnych odpowiedzi w taki sposób, by były adekwatne do sytuacji, bieżącej interakcji danej jednostki, a piąty i ostatni – reakcję emocjonalną (za: Mohiyeddini i in., 2013, s. 440).

Gross (1998) z kolei zaznacza, że regulacja emocji obejmuje procesy związane z wpływem jednostki na samą siebie, poprzez które jest ona w stanie regulować percepcję oraz sposób wyrażania własnych emocji (s. 277). Oznacza to zdolność danej osoby do odczuwania oraz interpretacji własnych emocji zarówno w sposób świadomy, jak i automatyczny, a także odpowiedni sposób wyrażania tych emocji. Regulacja emocji jest bowiem odpowiedzialna za monitorowanie, ewaluację, a także modyfikację reakcji emocjonalnych, a szczególnie ich intensywności, w celu osiągnięcia celów jednostki (Mohiyeddini i in., 2013, s. 438). Innymi istotnymi funkcjami regulacji emocji są: „zapobieganie, redukcja bądź wzmacnianie własnych reakcji emocjonalnych, jak i reakcji innych osób, zaspokajanie potrzeb hedonicznych i optymalizacja funkcjonowania osobowości, ułatwianie osiągania wyników i celów, poprawa komunikacji społecznej z rówieśnikami i radzenie sobie ze stresującymi doświadczeniami, a także mechanizmy obronne ego, takie jak unikanie pewnych sytuacji lub zmiana przekonań na ich temat” (za: Mohiyeddini i in., 2013, s. 439). Warto wobec tego zaznaczyć istotną rolę mechanizmów regulacji emocji w życiu i dobrostanie jednostki, jak i całego społeczeństwa oraz ich wkład w funkcjonowanie człowieka.